-Teri Malicot
Ilan gabi ko na siyang
minamanmanan mula sa bintana ng tinutuluyan kong kwarto. Mula sa ikalawang
palapag tanaw ko ang kabuuang ng nasa ibaba. Magkatapat ang bahay namin.
Sampung metro lang ang layo. Yari sa kalahating semento at kawayan ang bahay
niya. Creepy ang lugar: madilim, hiwa-hiwalay ang bahay na napapalibutan ng
puno. Nasa dulo ng downtown ang bed space na nakuha ko. Sa Davao city na ako
nakakuha ng trabaho. Medyo malapit lapit sa probinsiya naming sa Antique.
Nagtataka ako kung bakit siya
naghuhukay. Alas-dos ng madaling araw, inuumpisahan niya ang paghuhukay sa
bakanteng lote sa gilid ng kanyang bahay. Umaabot ng dalawang oras.
Dire-diretso. Walang hinto. Galit na galit ang ugat niya sa braso. Kitang-kita
ko sa noo niya ang hirap na parang ‘ni minsan ay hindi ko napansin gumaang.
May mga araw na nawiwili akong
panoorin siya. Minsan, sinasamahan ko ng inom ng san mig. Kahit papaano
pampaalis ng pagod. Minsan kapag nauulirat
ako walang mapagbalingan ng inis, binabato ko siya.
Dumadating sa pagkakataon na
awa ang nararamdaman ko para sa kanya. Kung gaano ko siya nakikitang hirap sa
paghuhukay ng lupa, nakikita ko sa nangangaliti niyang ugat na mayroon siyang
pinupursige.
Umuwi akong mainit ang ulo
dahil delay ang sahod. Nababagabag ako ng mga utang. Binibilang ko ang dumaang
mga butiki at ipis sa kisame para makatulog. Pinatugtog ko ang New World ng
DeVothcKa. Hirap pa rin ako makatulog. Marinig ko pa lang ang text message tone
ng cellphone ko. Alam kong may halong hingi ang text na iyun. Kada oras akong
tine-text ng kapatid kong nasa Antique na magpadala ng pambayad niya ng tuition
fee dahil kung hindi siya makakabayad, hindi siya pakukuwanin ng exam. Hindi siya
makakapagtapos ng pag-aaral. Walang magandang kinabukasan na mag-aantay sa
kanya. Baka matulad ng kapalaran kay Nanay. Magkakarugtong. Chain reaction.
Kung maari lang sanang putulin at tumalon. Yung wala nang hirap na pagdadaanan.
Bakit ba dumadaan sa proseso. Bakit ba ang hirap kitain ng pera. Magagalit sila sa’kin kapag wala akong
naibigay. Lalabas akong walang kwentang ate. Walang silbing anak. Mamumutaktak
ng mura ang bibig ng hitad kong Ina. Magdadala ng lalaki sa bahay. Ikakatwiran
na naman niyang hindi ako nagpapadala ng pera. Kailangan niya manglalaki kungdi
mamatay sila sa gutom. Kumakayod sa paghuhuthot sa mga lalaki ang nanay ko. Marangal
na trabaho yan para sa kanya. Kumpara daw sa politiko. Yumayaman sa
pangungurakot. Dahil kung dangal lang din naman ang pag-uusap, kapos d’yan ang
Pilipino. Wala na raw Pilipinong nabubuhay ng marangal. Dahil buhay ka pa,
pinapatay ka na. Iniiwasan kong makipagtalo sa kanya. Nauuwi sa sumbatan. Parang
sirang plaka na paulit-ulit na sasabihin niluwal lang ako sa puwertahan niya. Nanay
nga siyang maituturing. Umiinit ang ulo kapag walang pera.
Sa dami ng alalahanin na
dumadalaw tuwing napapapikit ako, tuluyan na rin ako napaidlip.
Dug. Dug. Dug.
Puta, alas kuwatro na ng
maaga, bago pa lang ako nakatulog. Sumilip ako sa bintana. Naghuhukay na naman
siya.
Hoy! Magpatulog ka.
Sobrang bad trip ko, binato
ko siya ng bote ng san mig. Tinitigan niya ako ng masama. Doon ko lang napagmasdan
ang buong niyang mukha. Matangos ang ilong. Maputi. Mala Amanda Page ang hugis
ng bibig at tabas ng mukha. Bata pa ang itsura pero bakas ang guhit ng
katandaan sa noo. Parang pilit na tumanda
ang itsura niya. Isa lang ang kapansin-pansin sa kanya; tapyas ang tenga.
Markado ang leeg niya ng peklat. Kahit sa mga braso at binti.
Namamaos na ko kasusuway sa kanya. Tuloy pa
rin siya sa paghuhukay. Hindi marunong umintindi. Ang sarap niyang sapukin.
Sinabi na ngang gusto ko pang matulog.
*****
Ramdam ko ang init ng tanghali buhat sa double
deck na hinihigaan ko. Basang-basa ng pawis
ang unan. Shit, alas dos na pala ng hapon. Mabigat ang katawan kong
tumayo. Masakit ang muscles ko sa balikat at sa ibabang parte ng likuran.
Sumasakit ang tagiliran ng kamay ko kapag inuunat. Naninigas kapag bagong
gising. Ito na yata ang tinatawag na metacarpal syndrome na nakukuha sa
maghapon pagtitipa sa keyboard. Yung mga mata ko parang pinipiga nung minulat
ko. Putang inang kapitalista, binubugbog ka sa trabaho. Sinusulit yung minimum
wage. Sa opisina, lahat ng puwedeng ipagawa sa’yo, ipapagawa. Multi-tasking.
Triple ang trabaho pero pang single ang sahod. Kaya ako, kahit alam kong gawin,
nagkukuwari akong hindi ko alam. Nagtatanga-tangahan. Pinakamabisang excuses
‘yun. Hindi ka kagagalitan. Matitipid ang lakas. Eh akala mo nga naman kasi.
Malay mo ba. Ah, hindi ko kasi alam eh. Ganun. O magbisi-busy-han para hindi
mautusan. Taena, dapat mautak ka para
mapagtagumpayan mo ang hirap ng buhay.
Dug. Dug. Dug.
Takte, ibig sabihin hindi pa
siya natutulog ‘gang ngayon?
Nagmadali akong sumilip sa
bintana. Malalim na ang hukay. Hindi ko na maaninag ang ulo niya.
Ano bang plano niyang gawin
sa hukay ? Usap-usapan na serial killer siya. Nagimbestiga ang baranggay n’un
nakaraan linggo dahil nagreklamo ang kapitbahay na katabi ng boarding house na
tinutuluyan ko. Samu't-sari ang naihapag na reklamo. Aswang, magnanakaw, pedo,
rapist, pulubi, ex convict at marami pa. Mahirap paniwalaan ang reklamo nila.
Palagi nilang binu bully ang weirdo namin kapitbahay. Kalilipat lang kase.
Palibhasa hindi nakapasa sa pamantayan nila ng mabuting kapitbahay kung ano ano
na ang inisip. Nung nalaman nilang posibleng siyang gumanti. Nagtagpi tagpi
sila ng kwento para mapaalis. Takot lang nilang sila ang mailibing nang buhay.
Mabilis pa sa biente-kwatro oras, naunahan pa ng panghuhusga ang balita. Bakit
ba sinasanay ang sarili sa mga madaliang solusyon. Sabagay, mababalewala nga
naman ang esensiya ng panghuhusga kung may konsepto pa ng pagsasaliksik.
Matapos ang papunta-pabalik
ng baranggay at ng pulis. Wala silang nakuhang ebedensiya. Wala naman kasing
nababalitaan na may nawawala o napapatay sa loob ng baranggay. Bahala sila sa
buhay nila. Masyado na kong maraming iniisip para alalahanin pa ang
misteryosong kumag na yun.
*****
Nasa five thousand piraso na
tseke ng BDO yung in-encode namin kanina. Pito kaming merchant ng pipitsugin
outsourcing company. Naka-leave pa ang tatlo. Imbes na ala-una ng madaling araw
ang uwi ko, nag OT ‘gang alas-tres.
Pagod na pagod na ko. Alas kuwatro ng medaling araw na ako nakauwi ng boarding
house. Ah, magre-resign na ko. Bukas hahanap ako ng ibang trabaho. Matutulog na
muna ako.
Dug! Dug! Dug!
Yan na naman siya. Nagmadali
akong tumayo sa higaan.
Hoy! ano ba. Magpatulog ka naman. Wala ka bang kapaguran?
Nabigla ako sa nakita. Putol
ang mga daliri niya sa kaliwang kamay. Tumutulo ang dugo sa lupa. Pinagsabihan
ko siya. Hindi niya ako pinansin. Ano ba
‘to? Nababaliw na yata siya.
Bumaba ako ng boarding house.
Tinutulak ako ng kuryusidad. Hinay-hinay akong lumakad bababa ng hagdanan.
Konting langitngit tiyak tatahol na agad ang aso ng landlady namin. Ayaw ko na
munang may makaalam ng gagawin ko. Tutuklasin kong mag-isa ang lihim niya. Ang
lihim niyang naiuugnay sa lagim ng gabi at ang mga nakaakibat na tanong nito.
*****
Mabuti nakalabas ako ng
boarding house nang hindi tumahol ang aso. Tinatanaw ko siya mula sa trangkahan
ng bahay niya. Hindi siya natitinag kahit patuloy na umaagos ang dugo mula sa kaliwang
kamay niya. Makailan beses pang paghuhukay. Huminto siya saglit at luminga sa
paligid. Binitawan niya ang pala. Tumuloy siya loob ng bahay. Sa mga sandaling
pabago-bago ng desisyon dahil sa kaba, paurong-sulong ang paa, at tulak ng
pagtataka, nabuo na rin ang loob kong sundan siya papasok sa kanyang bahay.
Dumungaw ako sa bintana
malapit sa kusina. Umaalingasaw ang baho. Amoy patay na dagang inuuod, malansa.
Mas malansa pa sa nabasang napkin na may regla. Nakatakip na ang ilong ko pero
tumatagos pa rin ang baho. Naduduwal-duwal na ko pero pinigilan ko. Tangina
baka marinig niya ko. Mahirap nang mailibing ng buhay. Ilan beses siyang
nagpapunta-pabalik sa lamesa na nasa kusina. Tadtad ng marka ng hiwa at mantsa
ng dugo ang lamesa. Parang tadtaran ng karne na makikita sa palengke. Kumuha
siya ng kaldero. Nilagyan niya ng mainit na tubig at binuhusan ng suka. Nilubog
niya ang kanan kamay. Sumigaw siya sa hapdi. Makailan ulit. Akala ko ginagamot niya ang sarili, laking
gulat ko nang simulang niyang kayurin ang balat niya sa kanan braso. Kinayod
niya nang kinayod hanggang makita ang pinakaloob. Kitang-kita ko na umaagos ang
dugo. Kitang kita ko ang ugat niya at umusli ang buto. Pagkakita ko, naalala ko
ang kinain ko kanina na tocino. Ganun na ganun ang itsura. Binuhusan ng alcohol. Noong aksidente kong nahiwa ang balat sa
daliri, hangin pa lang ang dumadapo mahapdi na paano pa kaya hiwain ang sariling
balat?
Nagdadalawang-isip akong
tulungan siya. Pinangangambahan ko ang susunod na magaganap. Paano ko siya
matutulungan kung hindi ko pa natutuklas ang katotohanan.
Lumabas siya ng bahay dala
ang nakasabit na kaldero sa kanan braso niya at hila-hilang sako. Nakabalot na
ang kaliwang kamay niya ng bandage. Binuhos niya ang laman ng sako; mga patay
na daga, nabulok na karne, ipis at patay na ibon. Umalingasaw ang amoy na nabubulok
na karne. Sinamantala ko na ang pagkakataon, pumasok ako sa bahay niya. Sa
sala, bumungad sa’kin ang mga katagang nakasulat sa dingding ng bahay.
Walang mabuti sa mundo. Nagkukunyari lang tayong lahat.
The last capitalist we hang shall be the one who
sold us the rope.
Nilikhang masama ang sangkatauhan.
Galit ako sa sarili ko.
Reason has always existed, but not always in a
reasonable form.
Marami pang inskripto. Yung
iba parang nakasulat sa Arabic o latino. Hindi ko na maintindihan. Hindi ko na
rin naiintindihan ang nararamdaman ko. Gusto ko nang umuwi. May nagtutulak lang
sa’kin na ipagpatuloy. Nasa sahig ang kutsilyo, icepick at gunting. Naka display
ang buto ng daga, ibon at pusa. Sa kisame, nakasulat ang pangungusap na
nagsasaad ng pagbabanta. Maraming binanggit na pangalan at argumento. Siguro sa
ganitong paraan niya nailalabas ang galit. Bakit ayaw niyang diretsuhin sa tao?
Pipi ba siya? Uuwi na ko masyado nang mabigat ang binabasa at nakikita ko.
Pinihit ko ang pintuan. Hindi
ako naging maagap. Pagbukas ko ng pintuan siya ang bumungad. Nagkatitigan
kaming dalawa. Akala ko isasaksak niya sa'kin ang hawak niyang kutsilyo ngunit
tinabig niya ko at dumiretso siya sa loob. Nagkakandarapa siyang maghanap.
Nawawala ang
hintuturo ko.
Sumugod siya sa’kin at
itinutok ang dulo ng kutsilyo sa leeg ko.
Wala akong ginagalaw. Hwag mo kong papatayin.
Nawawala ang isa kong daliri. Nakakahiya. Kailangan kong
ilibing ang daliri ko.
Maibabalik ko lang ang dangal ko kapag nailibing ang parte
ng katawan ko na nadungisan.
Naguguluhan ako sa sinasabi
niya. Parte ng katawan ang kapalit ng pagbabalik ng dangal sa sarili? Natatakot
na ko sa kanya.
Wala akong alam sa sinasabi mo.
Idiniin niya lalo ang kutsilyo.
Naramdaman ko ang hapdi ng pagkakatusok
sa leeg ko. Binabraso niya ang dibdib ko. Nahihirapan akong huminga. Naglalabasan
ang ugat sa mga mata niya. Galit na galit siya. Lalong siyang lumalakas sa
galit.
Nawawala ang isa
kong daliri. Yung hintuturo. Malaki ang kapalit ng nawawala kong daliri. Kahihiyan
ang aabutin ko.
Bigla niya akong tinulak.
Naunang dumausdos ang mukha ko sa sahig. Hindi ako kaagad nakabawi, mahigpit
ang pagkakasabunot niya sa buhok ko. Dinampot niya ang nakakalat na icepick sa
sahig. Itinurok niya sa bandang likuran bahagi ng katawan ko. Pilit niya akong
pinapaamin na ako ang kumuha ng nawawala niyang hintuturo. Pilit ko rin
binabalik ang sagot na wala akong alam.
Binitawan niya rin ako sa huli. Napagtanto niya siguro na inosente
ako sa inaakusa niya sa’kin. Sinuot niya ang jacket na nakasabit sa dingding.
Agad siyang lumabas ng bahay. Sinundan ko siya. Tumalon siya sa hukay. Tumama
ang kanan paa niya sa nakausling bato. Napahiyaw siya sa sakit. Sumisigaw. Nagmumura.
Inuunto niya ang ulo. Tapos ay sasabunutan ang sarili. Paulit-ulit niyang
sinasabing wala siyang kwentang tao. Aabutin ko ang kamay ko sa kanya upang
tulungan siyang makaahon. Sinaksak niya ng kutsilyo ang palad ko. Mabuti
dumaplis lang. Kung tutulungan ko siya at ganito ang iginaganti niya sakin, pabayaan
ko na lang. Maiiskandalo pa ako. Ayokong maibaling sa’kin ang galit ng tao sa
kanya. Mukhang hindi ko kakayanin.
Tama na. Ayoko na. Sinimulan
kong hinakbang ang paa palayo. Maghahanap pa ako ng trabaho bukas. Ako ang
panganay, umaasa sa'kin ang pamilya ko.
*****
Dug! Dug! Dug!
Tumayo na ko sa higaan dahil
sa ingay. Ramdam ko ang init ng tanghali buhat sa double deck na hinihigaan ko.
Basang-basa ng pawis ang unan. Shit, alas kuwatro na pala ng hapon. Mabigat ang
katawan kong tumayo. Masakit ang muscles ko sa buong katawan.
Pinapaayos pala ng landlady
namin yung pintuan ng kwarto namin. Sumilip ako sa bintana. Tahimik ang bahay
niya. Naka lock ang pintuan. Tumutugma ang liwanag ng hapon sa aliwalas ng
paligid. Maayos ang natatanaw ko sa ibaba. Mapayapa.
Iika-ika akong naglakad
papuntang banyo. Maghihilamos para mahimasmasan.
Masarap damhin ang lamig ng
tubig. Nakita ko sa salamin ang peklat ko sa leeg. Maganda ang hubog ng katawan
ko kahit puyat at hindi nakakain sa tamang oras kakatrabaho. H’wag lang
pansinin ang peklat sa buong katawan ko.
Halos isang buwan na akong
hindi nakakadalaw sa therapist ko. Sabi niya disorder na raw ang sakit. Dermatillomania
ang tawag. Hindi ko na nabibili ng SSRI na anti-depressant na kailangan kong
inumin. Pinambayad ko pala sa upa sa bahay ang natitirang pera ko sa bangko. Uu
nga pala, hindi pa pala ako nakapagpadala ng pampabayad ng matrikula ng kapatid
ko.
Aray, kumikirot na naman ang ulo ko.
Maghahanap na ako ng bagong
trabaho bukas. Kailangan ko nang ayusin ang sarili. Teka, uka-uka ang buhok ko.
Gugupitin ko ang parteng buhaghag. Konting gupit sa itaas, konting gupit sa gilid.
Ayan maayos na. Magka trabaho nga ako, mabubuhay pero kapag may pera lagi na
lang mamumublema sa gagastusin. Namumublema para magkaroon at mauubos lang din
sa huli. Kakabit sa pagiging panganay ko ang obligasyon sa pamilya. Pati ang
maraming problema kung paano sila pananatilihing buhay. Kinamot ko ng gunting ang
leeg ko. Masarap sa pakiramdam. Diniin ko ng kaunti. Kaunti. At kaunti pa. Lumabas ang dugo. Tuluyang
kong ibinaon ang gunting.