Ito ang iniambag kong tula para kay Teddy Casino noon nakaraan eleksyon. 

Diona

Ika 150 kaarawan ni Gat Andres Bonifacio

Lovestruck sa MRT

   Teri   Malicot

Sabik ang tingin ko sa iyong pagdating,
kabisado ko ang iyong  imahe
matakpan man ng mga nag-uumpukang ulo;
hangad na makakiskisan ng braso,
payapa na ang aking mundo.

Sa pagitan natin nagtatagpo
ang nag-iiwasang mata,
bumibigkas ng pagsuyo
ang mailap na bibig, humihinga
sa hinga ng isa't-isa.
Luningning itinuring sa daanan;
masikap ang mahina,
kahandaan ng katapatan.

Daig ng panghihinayang ng
nahuli ang oras na lumipas,
marahil ikaw ay nauna.

Puno man ng imbot ang kublihan,
langit ituring patungo sa kagaanan.

Sa kabila ng kapintasan,
malabo na ika'y pagsawaan,
Kahit masaktan,
dahil ang loob mo'y naninimbang
ng may kataasan.




#NotoMrtLrtFarehike

Kasero

    - Teri Malicot

Pinupukpok ang yerong 'singnipis na ng balat,

maaaninag ang yupi mula sa hampas,

malinaw ang marka ng pinagdaanan

sa ilalim ng maraming uri ng dahas.

Sabay-sabay ang pag-aayos na tila orkestra,

ang tunog ng pukpok ay may karampatan

na daing na magsimula.

Binubukbok na ang pundasyon kahihintay,

nalamigan na tutong na ang sinasandok

ng kutsara, tubig-ulan ang nakababad

sa balde, nakasalalay ang lilim at init

sa butas na plastik at kahoy. Ang mga lata

ng sardinas na lang ang nakaiintindi

ng kalam ng sikmura. Naiba ang nakagawian

para lamang magbigay daan sa katiwasayan ng iilan. 

Kawalan ang hatid ng panahon

sa pagdadamot ng araw, demoralisa

nang ginahaman ang mga karapatan

at binibilang na tulong ang itinira.

Sino ba ang may hawak ng karapatan

ariin ang yaman kung nauna nang inilaan

ang gamit nito sa kabutihan

at kapakinabangan ng sangkatauhan.     

Sa loob ng sirkulong pinagtutuunan

ang materyal at pansarili;

Kailan pa matitikman ang himbing

kung sa paglapad ng likuran sa malamig

na sahig ay bumungad ang nagbabanta

muling kalangitan?

*para sa mga nawalan ng tahanan,

St. Joseph, San Juan

Brgy. Corazon de Jesus, San Juan

at sa mga nag-aantay maibalik ang ari

at pamumuhay. 

Kuya Toto's Boarding house

August 26, 2013

Panganay

    

     -Teri Malicot

Tumihala siya. Tumulo ang dugo sa kanyang noo. Masama ang tingin niya sa tiyahin.

Hindi niya sinasadya. Napalakas lang ng palo. Kasalanan niya dahil pumapalag pa siya. Damang-dama niya ang nagpupuyos na galit sa mga mata ng pamankin. Nahihintakutan na siya.

Dahan-dahan niya hinugot ang tinagong tubo sa likuran ng inidoro. Matagal na siyang nagtitimpi. Nagsasawa na ang katawan niyang tumanggap ng bugbog. Nag-iinit ang kamay niya sa tubo. Hinigpitan niya ang hawak, isang malakas na hampas sa ulo ang pinakawalan niya.

Dumanak ang dugo sa sahig ng kubeta.

                        *****

1975 - 1977

Takbo. Ang awtomatikong rumehistro sa utak niya. Tinitiis niya ang tusok ng bato sa kanyang talampakan. Kabisado niya ang kabundukan ng Valderrama. Mahihirapan silang hanapin siya. 'Ni hindi na sumagi sa isip niyang lumingon at mapag-sino ang humahabol. Hanggat may kumakaluskos, lalo siyang humahagibis ng takbo. Kasing bilis ng tibok ng puso ang hingal niya.

"Putanginang siraulo, nakawala!"

"Maghiwa-hiwalay tayo."

"Mahawakan ko lang siya, isa-isa kong puputulin ang daliri nya!

"Hayaan mo pare, mabibigyan rin natin ng katarungan ang asawa mo."

Dinig niya ang anasan ng mga humahabol sa kanya mula sa tinataguan niyang puno ng balete. Natiyak niyang ilan dipa lang ang layo nila sa kanya. Nanigas siya na parang bato nang narinig niyang palakas nang palakas ang boses nila. Pinigil ang paghinga. Ilan sandali pa ang lumipas, papalayo nang papalayo ang kaluskos. Sumilip siya mula sa loob na nakakurbang kweba na ugat ng balete. Naaninag niya ang ulo ng mga humahabol sa kanya papunta sa kabilang direksyon. Nang wala na siyang maaninag, nagmadali siyang tumakbo papunta sa inaagusan ng talon.

"Hindi n'yo ko mahuhuli. Mga gunggong!" Ang nasabi niya sa sarili.

Buwan ang nilagi niya sa kabundukan ng Valderrama. Nagpalipat-lipat para maiwasan ang nagbabanta sa buhay. Dumayo siya sa pinakatuktok na malayong maabutan ng pagto-troso. May ilan na rin ang magto-troso ang nakakakita sa kanya. Napadpad siya sa boundary ng Valderrama at Iloilo. Isang baranggay ang umampon sa kanya.

Dito niya nakilala si Hanzel, taga-patag, napabilang sa provincial school board, naatasan magturo sa mga baranggay na nasa bundok.

                        *****

1977 - 1997

Binuhat niya ang bunsong anak na si Epet na nahihimbing sa tulog at sabay inalog-alog.

    

     Si Dyun.

     Sinusuntok sa tyan para gisingin. Kahit sino sa mga pinsan       ang      sumusuntok.   Siningitan ng biente ang salawal           habang natutulog.      Nagsumbong ang naglagay. Walang habas     siyang pinagsasapok ng      tiyahin. "Magnanakaw! Palamunin       ka na nga magnanakaw ka pa!"

    

"Yan! Putangina n'yo! Mga Bwisit kayo sa buhay ko!" Padabog niyang binaba si Epet. Lumagapok ang ulo nito sa sahig. Humagulgol ng iyak sa sakit natamo. Kinuha niya ang lantip sa kusina. Isinilid sa beywang. Binuhat ang isang galon ng tuba na may halong emperador at kumuha ng isang plastik ng mani. Agad siyang lumabas ng bahay.

*Lantip - kawangis ng kutsilyo o balisong.

Ikinarga ni Helen si Epet na nahihirapan huminga sa kakaiyak. Pinatahan niya ang bunsong kapatid. Madaling uminit ang ulo ng kanilang ama. Gigil na gigil itong pagbuhatan sila ng kamay.

Maagang naningil ng upa sa lupa ang mga Canja. Kilalang lahi sa Bugasong. Doktor, inhinyero, abogado ang tinapos. Nagmamay-ari ng ektaryang lupa sa San Jose na kabisera ng Antique at mga resort sa isla ng Caluya, Mararison at Nogas. Ang mga Escote na kamag-anak rin nila ay nasa politika. Ito ang ikinaiinit ng ulo ng ama ni Helen. Hindi pa nga natitimbang ang naaning mani, naniningil na kaagad.

"Mga mukhang pera! Yumaman dahil sa kurapsyon!"

Sinapok si Helen ng kanyang ama. Maluha-luha niyang tinitigan ng masama ang ama. Hindi naman siya ang may kasalanan bakit siya ang pinag-iinitan. Pati tuloy si Epet na walang kamalay-malay nadadamay.

Si Helen. Panganay sa anim na magkakapatid. Sumunod sila Noknok, 15, Dadong, 12, Inday, 10, Bebedak, 8 at Epet, 5. Nasa four year highschool na siya nang pahintuin ng ama sa pag-aaral. Nahihiya man siyang aminin na sa edad niyang 19, hindi pa siya makatapos ng sekondarya. Sa maraming beses na huminto siya sa pag-aaral, dumating na sa punto na malabo pa sa napulusyong-tubig ang pag-asang makabalik pa siya sa pag-aaral lalo't siya na ang inaasahan ng pamilya bilang panganay. Maagang namaalam ang ina niyang si Hanzel.

Walang permanenteng hanap-buhay. Kung ano lang ang mapasukan pagkakakitaan. Noon kapanahunan ni GMA, napabilang siya sa mga tagalinis ng kalsada. Nagtinda ng tanim na sibuyas sa palengke. Nagbubunot ng mani sa taniman ng taga-Ilaya. Arawan ang sahuran. Pumapatak na isangdaan, isang araw. Siya rin ang nag-aasikaso ng mga kapatid, sa bahay, pagkain, dumidiskarte ng pambayad sa mga gugugulin. Kailangan niyang maging mautak, kahit h'wag na sa sarili at sa ama kundi para sa mga kapatid.

Inabutan n'ya ang bahay na nangangulot ang noo ng mga tao. Nag-uupakan sila Epet at Bebedak dahil sa Snaku. Pagal na ang katawan niya mula sa maghapon pagbabalat ng mani. Nahihilo na siya sa gutom. Walang panghapunan. Naghuhuramentado ang ama niyang walang naabutan na pagkain sa hapagkainan. Gulping bumugso ang nerbyos sa buo niyang pagkatao. Sa pagitan ng pintig ng puso, tumusok ang pag-asa, si Auntie Isay.  

"Kumuha ka na lang sa kusina ng makakain niyong magkapatid. Ikaw na ang bahala at may gagawin pa ko." Agad tumalikod ang nababalisang si Auntie Isay. Binalikan ang matamlay na alagang kambing sa balkonahe.

Nasa kusina ang basket na bigay ni Auntie Isay. Ang laman ay dalawang tumpok ng saging, daing, tuyo, munggo, kape, asukal na pula at bigas.

Lalabas na si Helen sa balkonahe nang natigil siya sa sinabi ni Auntie Isay. 

"Pinag-iinitan ni Kapitan 'yang mga alagang n'yong baboy. Nakakaperwisyo na raw ang baho. Ipapakatay daw niya para may handa sa piyestahan."

Hindi siya nagpahirap magpalaki ng baboy. Gago ba siya? Kaya matamlay yang kambing mo, Auntie kasi ginahasa ni Kapitan nun isang gabi sa may tamburong.

Muntik na masabi ni Helen. Itinutulak siya ng inis. Pinukol na lang niya ang tingin sa nilalaman ng basket, tsaka niya naisip ang nangangulot na noo ng mga kapatid. Umalis siyang nag-aalinlangan.

Iniiwas ni Helen tumingin sa mga papasalubong sa kanya. May pakpak ang balita, may tenga ang lupa. Kapag nagawi siya kina Auntie Isay at may bitbit, hininging pagkain. Nakadikit na sa mga ibinibitbit niya palabas sa bahay ni Auntie Isay ang inutil na ama at ulirang anak.

Napapalunok na lang siya habang naglalakad pauwi. Hanggat maaari umiiwas siyang lumapit kay Auntie Isay dahil ang paghingi ng tulong ay tunay na nakakabilaok sa aba nilang kalagayan. 

Kagyat kumain ang magkakapatid. Sino man ang mahuli ay mapagbubuntunan ng galit ng ama na maghapong nasa inuman. Beterano na sa laklakan, kung bakit hindi pa matutunan na idiretso sa t'yan ang iniinom, laging katwiran ang sobrang kalasingan ng pag-uumpisa ng kaguluhan at pambubugbog. Naturang may bayag pero nagtatago ang tapang sa espirito ng serbesya.

Pinaunang pinatulog ni Helen ang mga kapatid. Magtulog-tulugan kahit hindi pa inaantok. Paparating na ang ama niya sa loob ng 15 minuto. Babara-bara niyang hinugasan ang ligpitin, nilubog sa tubig na may halong sabon sabay lagay sa planggana, bukas na lang ulitin. Kakarampot ang oras na nalalabi, sasapit na ang ugaling militar ng ama niya.

Dahan-dahan bumubukas ang pintuang kawayan. Impit ang hininga ni Helen. Humihigpit ang paglamukos niya sa unan. Anong napupusuan niyang gawin ngayong gabi? Pinanatili siyang gising ng bagabag. Dumidiin ang yabag ng paa sa sahig na kawayan. Papalakas ng papalakas ang mga yabag na patungo sa kanyang silid. Siguradong papalapit na ang ama niya. Sinungkit-sungkit nito ang kandado ng pintuan ng kanyang silid na binugkos na tali lang. Halatang naiinis na dahil pilit na binabatak ang pintuan. Makailang saglit pa'y sinipa na ito ngunit hindi pa rin nabuksan. Lalong kinabahan si Helen. Mahabang katahimikan at pakiramdaman ang panandaliang naghari.

"Anak, pakihanda muna ako ng kape." Marahan na kumakatok ang ama.

Nagdadalawang isip si Helen kung sasagot siya o hindi. Mabigat ang loob niyang binuksan ang pintuan. Sa kusina, ilang beses niyang pinaikot-ikot ang kutsarita sa tasa matapos ay dinuraan. "H'wag kang gagawa ng masama." Bulong niya sa tasa.

"Dito ka na lang matulog sa labas para mabantayan mo ang kalabaw. Baka makawala." Labag man sa kalooban, sinunod na lang ni Helen ang utos ng ama. Makakawala lang naman ang kalabaw kung hindi naitali. 

Mahaba-haba na ang naitutulog ni Helen nang maramdaman niya ang paggapang ng malamig, magaspang na kamay sa kanyang binti.

  Si Dyun.

  Nasa disi-otso na'y pinapaliguan pa rin ng tiyahin. Lumalaking   binibihisan ng pambabae. Ang bawat pagtanggi ay may katumbas na   kaparusahan; pukpok sa ari, sinisindak at pinapatulog sa         kulungan ng baboy.

"Psssh, h'wag kang mag-iiskandalo kundi ipapakain ko 'tong titi ko kay Bebedak."

Nanigas na parang yelo si Helen. Sa kabila ng sinuungan na panganib, ang kaligtasan pa rin ni Bebedak ang pinangababawan niya. Kaunting galaw lang niya ay nararamdaman niya ang pangangalmot ng tanim ng lantip sa kanyang leeg. Kadugo ang nakaatim gumawa ng ganitong kahalayan. Kasabay ng pagtulo ng kanyang luha ay ang pagtulo ng laway ng ama na tumahak din sa pinag-agusan ng luha. Iisang daan ngunit magkasalungat ang dalang hinain. Nakatulala lang si Helen sa Sto, Nino De Bugasong. Hindi siya humingi ng saklolo, para san pa? Naging mabuti siyang alagad, bakit hinayaan nitong mangyari ang ganitong pagsasamantala sa kanyang pagkababae? Wala. Walanghiya. Walanghiyang D'yos. Manhid sila tulad sa kahoy at marmol kung saan sila yari.

Huminto yumugyog ang papag. Tunog ng sinasaradong zipper ang huling umihip sa pandinig ni Helen. Ipinikit niya ang mga mata, at sa muli niyang pagmulat nakayap na sa kanya si Bebedak.

                        *****

   Si Dyun,

    Nasa walong taon siya. Madaling araw noon kasarapan ng tulog     nang biglang siyang binitbit ng tiyahin. Dumaan sila sa           masisikip na iskinita. Halos hindi na siya makahinga sa      

    higpit ng pagkakabusalsal sa bibig niya. Takbo nang               takbo. Hinahabol sila ng pulis. Bumunggo ang ulo niya sa         tagiliran ng pader ng bahay sa bilang liko ,                     napahagulgol siya sa sakit. Magkakamag-anak na batok ang        pinatikim sa kanya ng   tiyahin. Natunton ng mga pulis ang        ingay. Wala nang ibang  madadaanan. Naipit na sila. Isang        makipot at mahabang daan na inaagusan  ng kanal ang             sinuungan nilang magtiyahin. Pinagtiisan nila   ang amoy ng       kanal. Kasunod nila ang humahabol na mga pulis. Dead end.         Umakyat sila sa bahay para sa bubungan dumaan. Nakataas  na ang   mga baril. "H'wag magpaputok, may kasamang bata!" Bumagsak si     Dyun mula sa ikatlong palapag.

     Nag-iwan ng marka ang pagbagsak na iyon sa kanyang pagkatao.

Gabi na nakauwi si Helen. Naglabandera siya sa pamilya Escote. Mula sa tarangkahan ng hardinan, nadinig niya ang kalampugan ng mga kaldero. 

Nagdali-dali siyang umakyat, sinusuntok ng ama nila si Dadong. Tinatadyakan palabas ng bahay. Nagsusuka si Dadong. Namumutla. Dali sumaklolo si Helen. Buong lakas niya itinulak ang ama papalayo.

"Ano ba 'tay! May sakit na si Dadong, bakit n'yo sinasaktan?"

"Wala nang ginawa yan kapatid mo kundi umiyak ng umiyak, naririndi na tenga ko!"

Hindi na nakipagtalo si Helen. Mataas ang lagnat ni Dadong. Mas kailangan niya bigyan ng atensyon ang may sakit. Inalalayan niya ang kapatid at dumiretso sila sa bahay ni Auntie Isay.

                        ***

Dinala si Dadong sa ospital ni Auntie Isay. Nagka-UTI. Sa ilan oras na nawala si Helen, nahihiwagahan siya ng atmosperang inabutan  sa bahay. Si Inday na animo'y naliligaw ang diwa sa pagitan ng mga talutot ng bulaklak. Kay layo ng tingin. Nagsasalin sa iling at tungo ang mga sinasagot ni Inday sa mga tanong ni Helen. Sinubukan niyang hanapin ang mga kapatid, sa pag-akyat niya sa bahay ay bumungad sa kanya ang lantip na may bahid ng dugo. Kumalat ang dugo mula sa sala hanggang kusina. Inuna ni Helen na  hanapin si Bebedak. Natagpuan niyang itong namamaluktot at nakangiwi ang mukha. Nakahawak siya sa sariling ari.

  Kagabi...

   Ungol ng hayok sa laman ang nangingibabaw sa kabahayan. Apat      na   katao ang nagsasalin-salin sa     dalawang katawan. Pawis    at     lansa ng laway ang humahalo sa maalinsangan gabi. May      katumbas   na sampal ang bawat pagtanggi. Sabunot sa bawat        gigil.     Tangin  iyak lang ang paraan ng paghihiganti.          Walang    magawa  si Noknok  dahil iginapos siya ng mga          kumpare   ng ama niya. Sa  mismong  harapan niya nagaganap ang    pagbababoy kina Bebedak at  Inday. At  ang     mismong   ama      ang humahawak sa braso at binti  ng  mga anak.

     "Demonyo ka 'tay! Demonyo ka!" Namimilipit na sa hirap    si    Noknok. Kinagat ni Epet ang sumasabunot kay Inday ngunit sipa    ang inabot niya. Iginapos siya sa dinggin     sa tabi ni          Noknok. 

     Tila agunyas ang ingay ng mga kuliglig na nakikiramay           kasabay ang      pagpag ng mga hinubad na damit.   Kinaladkad     si  Noknok ng kanyang      ama papunta sa     ilalim ng kubo     kung  saan nakatago ang mga      kagamitan     sa pangunguma.     Pinaghahampas ang katawan niya ng      makapal na lubid.         Nilubayan lang si Noknok ng ama    nang nanlalata na ang         katawan  niya. Naaninag ni     Noknok    sa ama ang               kalasingang nito  kahit nasa    parteng   madilim ito umiihi.     Nakalas na n'ya    ang tali sa      kamay,    dinampot niya       ang   lantip na    naiwanan   nito      sa kanyang tabi.

         

May pruweba na siyang hawak na may nangyari kagabi nang wala siya para magbantay kay Dadong sa hospital. Matinding hinagpis ang namuo sa mga mata ni Helen nang hindi na masaklolohan ng pagtitimpi ay naging luhang balisawsaw sa paghahanap ng katarungan. Hinimas-himas niya ang likod ni Bebedak upang mabawasan ang dinaranas na hirap. Bumalik sa alaala ni Helen ang gabing inabuso siya ng sariling ama.

Itim na may bahid ng dugo ang paningin niya sa paligid.

Sa hangin niya ibinulong na tutuparin niya ang nag-iisang pangarap na matagal nang inaasam nilang magkakapatid.

Bumababa si Helen sa ilalim ng kubo. Natagpuan niyang namimilipit sa sakit ang ama. Nagkalat ang dugo sa paligid. Nagtamo ito ng maraming saksak sa iba't-ibang parte ng katawan. Nakikiusap ang ama niya na dalhin siya pagamutan. Humingi ng patawad. Ngunit bingi si Helen.

"Ngayon natuto kang makiusap."

Tugma ang panahon upang balikan ang nagdaan itinakwil sila ng kapalaran nang ito'y nagbukang-liwaway subalit maaga pa ang takip-silim upang iwan silang hindi pa bumabangon mula sa kinasaklakan.

Kinuha ni Helen ang makapal na lubid na ipinapangtali sa kalabaw. Pinaikot ng isang beses sa leeg ng kanyang ama. Binuhol n'ya ang isang dulo sa puno ng niyog at ang kabilang dulo ay itinali sa kalabaw. Itinali niya pati ang kamay at paa. Sinipat niyang maigi ang tali at niyugyog upang malaman na hindi luluwang ang pagkakabuhol sa bawat dulo. Sampung beses niya pinalo ang kalabaw upang umusad. Siniguro niyang hindi na humihinga ang ama pagbalik niya sa puwesto nito.

Dilat ang mata. Agad na ibinalot ni Helen ang katawan ng ama. Tinabunan ng lupa ang dugong nagkalat. Inalalayan niya si Noknok na humihikbi, magdamag ito na nagmumukmok sa madilim na sulok.  Umakyat sila at tumuloy sa silid. Isa-isa niya inayusan at binihisan ang mga kapatid.

                          ***

     Si Dyun,

     Makailan ulit siyang tumangkang tumakas sa bahay ng kanyang      tiyahin. Ngunit    nahuhuli rin siya matapos.   Ginagapos        siya sa hagdanan. Nananatili siyang nakatayo hanggat di pa        nagsasawa ang tiyahin niya sa      pagsusugal.   Pinapatay        ang sigarilyo sa hubad niyang katawan. May kakambal na sapok      ang bawat mura      kapag natatalo. Wala na siyang                natirang respeto   sa sarili dahil ang mismong tinuturing        niyang      pamilya   ay di siya pinahalagahan. Wala na          siyang    nakukuhang kunsuelo maliban sa natatanggap              niyang    pananadista ng     pamilya ng kanyang   tiyahin.        Ultimo sa panaginip ay hinahabol siya ng mga    kamaong          sabik sa pananakit. Pinagsilbihan niya ang bawat taong            nakatira at nakisilong sa kanilang tahanan sa                    pangangailangan nila mula ulo      hanggang paa sa                inaakalang   may kaunting maibabalik      sa kanya. Ngunit,      ang   mismong   pamilya ay maraming     dinadalang personal      na problema na sa     loob ng   mahabang panahon ay lalong        lumalala. Mga alitan    na   hindi     nareresolba, problema      ng naghihikahos at ang      pagkawala sa katinuan.

     Pinatay ng ina ni Dyun ang asawa. Pinahiran ng                    likidong lason ang bibig nito habang natutulog.                  Hinalikan     at ininom ang natirang likido. Walang              nakaalam sa   nangyari dahil sa takot na mabulgar ang baho        ng pamilya,   agad na dinispatsya ang mga labi.      Ang          tiyahin na    kapatid ng kanyang ina ang   kumupkop kay          Dyun. Ang bahay na kanyang kinalakihan     ang tanging saksi      sa bawat araw na      iniinda niya ang kumikirot na pasa at      ang kwento sa     likuran ng      sugat.

     Si Dyun sa kanyang pinagdaanan na sa murang edad ay hindi      nakayanan ang bigat, animo'y repleksyon sa salamin na            bumalik sa kanya ang mga naganap.

     Si Dyun na ama ni Helen.

                        ***

Madaling araw, nakapalibot ang magkakapatid sa pinaglibingan ni Dyun. Hindi na kailangan na marinig ang tinig kusang nangungusap ang katahimikan namumugad sa bawat isa sa kanila.

Nauupos na ang kandila. Lahat ay nakatulala. Walang bakas ng luha. Tahimik. Sa unang pagtilaok ng manok, isa-isa silang naghugas ng kamay sa kalapit na batis.

Huling silip ng pamamaalam mula sa mga matang nabahiran ng biglang pangungulila. Tumapak ang bigat ng hakbang sa lupa, tutungo sila sa landas na nangangako ng pagbangon. Hahayaan na pawiin ng hangin ang bakas ng taksil na kahapon. Maghihilom at maghihilom din ang sariwang sugat. Mag-uumpisa sila mula sa wala. Mag-uumpisa kahit mangapa.

                                               

                                                            ***

Hindi pa sumisikat ang araw. Ikinando ni Helen ang pintuan ng bahay. Pinagmasdan  niya ang bawat kanto, ang haba at ang lapad nito. Maliit man ituring ay naging matibay itong kanlungan ng maraming karanasan na nagpainog sa bawat kabanatang bumuo ng kanilang kaisipan at kaugalian.

Saglit siyang natigilan, dumampi ang malamig na hangin sa kanyang batok. Tumayo ang balahibo niya sa buong katawan.  Nanghina ang kanyang mga tuhod. Sa tagal ng titig niya sa bahay, napagtanto niyang walang maitatagong kasaysayan dahil patuloy na naghahanap ng kasagutan ang mga katanungan ng kasalukuyan. Nakikinita niya na darating ang panahon na maniningil ang kahapon. Siguro, aantayin na lamang niya itong sunduin siya.

Nilingon niya ang mga kapatid na bakas sa mukha ang iba't ibang anyo ng lungkot. Napakalayo pa ang lalakbayin mula sa baryo Bagtason patungo sa masukal na kagubatan ng Valderrama. Pinayuhan niya ang mga kapatid na mahahanap ang maayos na buhay sa tahimik at malayong lugar kung saan malimit ang pagdalaw ng multo ng nakaraaan. Nagsisikip ang kanyang dibdib ngunit sinikap niyang pinaintindi sa kanila ang kabutihan ng paglalayo.

Bitbit nila Dado at Noknok ang ilan mga kagamitan. Si Inday ay inaalalayan ang tumatangis na mga nakababatang kapatid na sila Epet at Bebedak.

Tinatanaw ni Helen ang pagtawid ng mga kapatid sa ilog na may kipkip na pangako ng maliwanag na bukas sa bawat puso ng isa. Unti-unti na silang nawawala sa kanyang paningin. Binuksan niya ang kandado ng pintuan ng bahay. Umupo siya sa papag. Tuminghala sa Sto. Nino De Bugasong. Sa huling pagkakataon ay sana dinggin ang kanyang hiling na patnubayan ang mga kapatid at ilayo sa kapahamakan.

May layunin siyang tutuparin. Kahit ano pa man mangyari, kahit ang pagtupad ng layunin ay siyang hahadlang na makapiling ang minamahal na mga kapatid. Hindi angkop ang bigat ng responsibilidad sa katawan nangingilala pa sa pagdarahop. Aakuin niya ang hirap kahit salubungin siya ng madilim na bukas dahil alam niya na sa dulo nito ay ang liwanag,

"Pansamantala lang ito. Pangako, magkakasama rin tayong lahat."

* Kuya Toto's Boarding house
August 26, 2013, nang natapos

eksersayds

       - Teri Malicot

Patuloy kong kinakapa ang hustong pagsisimula,

ang pagtatanda sa mga bakas ng pinagdaanan at

ang wastong pag-iingat, sinikap kong hasahin ang

bawat hakbangin, na pagkat nadama, maiiwasan

mahagip ang bahagi na mahina. Naparoon-parito

ang bukas upang ipaalala na pansamantala lamang

ang kinikimkim na alalahanin, napaparam ang antak

ng pagsisisi. Sukat ang mga gawi sa pag-aakalang

magbabalik ito ng katapusan ng dahas. Matimpi ang

pagtalima sa gabay ng mga alintuntunin ng maingat

na pakikitungo upang malaman na sa huli'y napako

ang sarili sa kamalayan na maaako't maako ang

pagkakamali sa isang tumpik ng tukso ng damdamin. 

*Kuya Toto's Boarding House

August 26, 2013

Busal: Kultura ng Panunupil

kasama ang masa

Busal: Kultura ng Panunupil

kasama ang iba't-ibang obra maestra

Busal: Kultura ng Panunupil

sa entrance ng conspi

Busal: Kultura ng Panunupil

kasama ang obra maestra sa conspi

PAKIRAMDAMAN

 - Teri  Malicot

umalis
dumating

umakyat
bumaba

inaantay mo
kong sumampa
inaantay
kitang bumalik

naiwanan tayo
sa alanganin
lagay ng pag-aakala.

 Busal: Kultura ng Panunupil

Chapbook

Pia Montalban of KM64 writer's collective

Busal: Kultura ng Panunupil

Chapbook

Ipe Soco of KARAPATAN 

Busal: Kultura ng Panunupil

Chapbook

Stum Casia of KM 64 writer's collective

Busal: Kultura ng Panunupil 

Chapbook

Cristina Guevarra of KARAPATAN

Busal: Kultura ng Panunupil

Chapbook

Mark Angeles, author of Patikim, Threesome and Emotero

Susunod...

Hinaing ng lesbiyanang walang ama

- Teri Malicot

Isang tugtog ang nagdala sa sa'kin sa nakaraan, Dance with my father- sadyang may kakayahan ang kantang ito na haplusin ang pangarap kong makapiling ang aking ama.

Pagal na ang aking katawan mula sa maghapon pagtatrabaho.
Sa loob ng jeep, naagaw ang pansin ko ng lalaking kalung-kalong ang kanyang anak. Sa bawat pasaherong sumasakay ay iniiwas niya ang anak na masagi. Matiyaga niyang sinasagot ang walang humpay na pagtataka ng anak sa mga napupuna nito sa paligid. Nangingiti akong pinagmamasdan sila nang biglang kumatok ang multo sa aking isipan:

Pinatay ang Papa mo noong namamasukan pa siya bilang tagapagbantay sa farm ni Enrile. Pinapatahimik noon ang maiingay.

Ang linyang ito ay madalas na bumubulong sa akin sa punto na ako’y nakadarama ng pagkainggit. Inggit na matagal nang namumugad sa aking puso. Inggit ang nararamdaman ko sa tuwing ako’y nasusubsob sa putikan nang walang umaako ng tulong.

Oo, alam kong matagal na siyang nahimlay. Hindi na ko kailangan alugin pa sa katotohanan na kahit kailan hindi ko na makakagisnan ang pagmamahal at pang-unawa na nagmula sa ama. Tanggap ko na ito noon pa man. Maliit pa lang ako noon nang iminulat na sa akin ang malagim na kanyang kinahinatnan. Malaki ang aking panghihinayang na hindi ko nakagisnan na may kumakampi sa akin kapag ako’y kinagagalitan. Hindi ko naranasan na may gumagawa ng paraan ayusin ang nasirang sapatos. Hindi ko naranasan kung gaano kasarap ang akayin sa balikat upang makita ang pagtatanghal ng payaso sa kulumpon ng tao sa Luneta. Hindi ko naranasan kung gaano kasarap sa pakiramdam na malaman nasa tabi mo lang ang amang
handang pawiin ang anuman pagtatampo at pagdaramdam na maililibing lang ng pagpahid sa mga luhang naghahanap ng karamay. Hindi ko nakagisnan na may magtanggol sa'kin kapag ako’y naaapi dahil sa aking kapansanan.

Kung sana’y naandito si Papa,
may aakay sa akin kapag ako’y nadadapa.
Kung sana ako’y may ama,
may magtatanggol sa akin laban sa mga mapagsamantala.
Kung sana’y naandito si Papa,
hindi na kailangan pang halungkayin sa panaginip ang inaasam na pantasya: Isang hari at isang prinsesa.

Matagal nang umiikot ang mundo ko ngunit sa bawat pag-ikot nito’y wala 'ni kaunting naligaw na liwanag upang gabayan ako sa pagtahak sa daan na binabalutan ng walang hanggang kadiliman. Kahit sana’y maawa man lang na ako'y pahiramin upang pansumandaling makatakas at maihatid ako sa ibang dimensyon,

sa dimensyon na maaninag ko ang ngiti sa mabibilog na pisngi ng langit sa bawat pagkakataon na titinghala ako upang ipahiwatig na ako ay kabilang sa kanilang paraisong. Sa ibang dimensyon kung saan kusang humahawi ang mga dahon sa lupa upang magbigay galang kahit ano pa man ang kaanyuhan. Sa ibang dimensyon, kung saan hindi magdadalawang isip ang bawat nilalang na nasa iyong paligid na mag-alay ng walang kapantay na respekto. Kaparehas ng respekto na ibinibigay sa mga sinasambang Diyos at santo. Dito sa ibang dimensyon, kung saan mahahawakan ang makahiya ng hindi tumutupi bilang tanda na kahit ano pang pagkakamali ang nagawa, hindi ka nila ikahihiya.

Kung sana’y naandito si Papa,
siya na lang ang kulang upang mabuo ang larawan.
Sana ay naandito siya para mapagmasdan niya kung paano ko binuo ang sarili. Kung paano kong mag-isa binuo ang kaugalian na magtatawid sa akin sa pang-araw-araw na pakikibaka. Ang kaugalian na nakamit ng walang ina at ama sa akin tabi.



Sunday, May 15, 2011 at 4:12pm
Aling Josie's boarding house

Huwebes ng hapon ng suot mo ang dilaw na tsinelas

- Teri Malicot

Hayaan mong haplusin ko ang iniwan mong bakas sa higaan. Dadamhin ng kamay ko ang anino ng iyong alaala. Pipilitin kong sariwain ang mapayapa mong idlip, ang kaluskos na likha ng paglingap ng iyong katawan sa init. Magbabalik-tanaw ako sa unang araw na humingi ka ng paumanhin sa inaakalang naglikha ng mantsa ang antala ng ikaw ay dumating. Noon araw din iyon na kusang natinag ang harang kumukubli sa mailap kong pagsuyo. Gagawin ko ang mga bagay na ito upang saglit na pawiin ang kalungkutan kahit na may kalakip itong kirot sa pagtahak sa mga lugar na iyong nagawian. Gagawin ko ito kahit malikha pa ito ng panibagong sugat. 

Lumuluma ang imahe ng bintana ng inalis mo ang kurtina. Naalala ko kung paano mo binigyan ng magandang kahulugan ang tinataglay na kasimplehan ng mga bagay. Lumagay ka lang sa kanilang tabi ay nabubuhay ang kumukupas na kulay, tumitingkad ang ganda na lumisan kasama ng panahon. Sadyang nakapanghahalina ang angkin mong hiwaga. Paano ba mahahangad na madaanan ng iyong pansin ang isang katulad kong isinasantabi dahil kulang ang pakinabang. Pinakakaasam ko ang iyong paglapit at mahawakan ng malambot mong kamay. Kahit panandalian lang, ikalulugod ko na nadama ko ang iyong palad, dahil alam ko na pili lang ang pinaglalaanan ng espasyo sa pagitan ng iyong mga daliri. 

Sa sandaling punta mo upang kuwanin ang mga natirang gamit ay siyang tumitiwalag ang kapraso ng kabuuan ng aking sarili. Makailan ulit kong hinayaan umihip sa akin pandinig ang binabalot mong damit. Pansamantala kong binulag ang mata upang makayanan ko ang paroon-parito mo sa harapan ko, naghahanda ka sa muli mong pamamaalam. 

Dama ko ang lawak ng kwarto ngunit kalakip ng paglawak na ito ay sumisikip ang bawat sulok na animo'y napabayaan na halaman na yumuyupi na sa pagkalanta. At sa puntong yumuyuko na ang talutot, lilisanin ng lakas, magpapaubaya na ito sa kawalan hanggang maging abo. Wala ng matitirang bakas. Kung wala ng magpapaala, tiyak ang pagkalimot. Hindi pa ako handang kalimutan ka. Hindi pa ako handang sunduin ng pag-iisa. Wala sa hinagap ko ang kahandaan dahil nagbabakasali ako na maaari pang magbago ang tinatakbo ng mga kaganapan. Baka sakaling dumapo sa iyo ang pagdadalawang-isip. Sa pag-aagawan ng dapat at ng gusto, masasabi ko na nagkaroon din ako ng puwang sa'yo. 

Hindi ko hiniling ang lungkot noon oras na inihakbang mo na ang mga paa palabas ng pintuan ngunit sa pag-alis mo kumatok ito at pinagbuksan ko dahil nalalaman kong kailangan ko itong patuluyin upang muli kang makasama kahit pa sa madilim na sulok ng pangungulila. 

Lahat ng binibitiwan mong salita, mga kilos, sa katanghalian nanunuot sa akin gunita. Nanunudyo ang mailap na hangin, nag-iiwan ito ng lungkot kung dumaplis sa akin balat. 

Nangangapa ako sa paglalarawan, saan ka ba napaparoon? Sino ang kaagapay mo? Gaano na ba kabigat ang suliranin nasa iyong balikat? Gusto kitang samahan sa pinakapeligrong bahagi na tatahakin sa pag-abot mo ng pangarap. Gusto kong akuin ang dusa na posible mong makasama sa pagputi ng iyong mga buhok. 

Kung nalalaman mo lang, tuwing gabi muli akong nabubuhay, nanabik ako sa pagbukas ng pintuan, inaantay ko ang pagdating mo. Kinasisiya kong pagmasdan ka sa takip-silim, tinitinghala ko ang tanglaw mong tinataglay mula sa madilim kong mundo. Animo'y ikaw ang buwan sa malawak na kalangitan, sa'yo lang nagmumula ang liwanag ng gabi. 

Tuluyan ka nang lumisan. Tinipon ko ang lakas upang makayanan ko ang pag-alis mong walang senyales ng pagbabalik. Malabo mangako ang kahapon dahil wala itong binigay na kasiguruduhan. Nakabinbin lang sa hangin ang sagot kung masusuklian ba ng pagkakataon ang pinangakong pag-aantay. Marahil napapagitnaan tayo ng nagtatayugan pangamba, takot at ng kasalukuyan kalagayan kung kaya't umaasa tayo sa kakayahan ng panahon burahin ang anuman tumatak sa sipi ng atin isipan. 

Tinutugis ko ang nagkakait. Kinamumuhian ko ang nagpaparatang. Tunay ang hangarin ko at dalisay hanggang sa huling hininga ko ito mapapatunayan. Kung maaari lamang pakiusapan silang tatanggi ay buong buhay ko pag-uukulan ng oras at lakas. Hindi ako susuko hanggat hindi ko nakukuha ang kanilang basbas. Lalong hindi ako manghihinayang sa lahat ng susuungin hirap dahil higit sa lahat ikaw ang pinag-aalayan ko. 

Minahal ko ang kaliit-liitan na iyong pag-aari, ang paghahanap mo sa mga nawawala, ang ukit ng alalahanin sa iyong mukha, ang pinakamaingat na pakikitungo, ang mahinahon na pagpupuna sa mali at ang pinakasimpleng nilalapat na aral sa oras ng hindi pagkakaunawaan. 

Mahal ko ang bawat tungkol sa'yo. Walang paano, gaano at bakit. Tanawin mo ang dagat sa hapon. Baka sakaling magkasalubong ang dinadama natin. Baka sakaling magkaisa ang gumugulo sa atin isipan. Baka sakaling magkasundo ang tibok ng puso natin.

Mag-aantay ako sa kabila ng bilang ng taon. Mananabik ako sa araw na ikaw ang magbubukas ng pintuan. Patuloy kitang mamahalin, malayo man magtagpo ang mga bagay na pinapahalagahan natin. 

Room 3

Ang may-ari ng blog

Teri Malicot 

Redefining socially constructed ideas of beauty

Ang mga daing ng buknutin na boarder - paglalakbay sa bawat sulok ng binubukbok na boarding house sa biglang liko at ang paghahanap sa kutsara

  

 ni Teri Malicot

Hinayaan ko na ang sandals

na nangalahati kakakutkot ng daga,

ibinigay ko na sa dating kasama

ang pitsel na naputol ang hawakan

at trash can na nabungian.

Mabigat sa loob kong iwanan sila,

wala man kwentang ituring,

malaki ang naitulong ng munti

nilang silbi sa mga araw

na may nalalagas sa kanilang sarili.

Nagkapatung-patong na ang mga gagawin,

hinahanap ko sa bawat espasyo ang hangin;

panakaw pa ang hugot ng hininga,

masikip pagitnaan ng labanan

ng pigil at ng gusto.

Itong mga excess baggage, 

alitan, patagong ngitian na iiwanan

ko kasama ang alaala ng pagsasama.

Magpapaulit-ulit ako sa lalakbayin

hanggat magpantay ang kuntento.

Lumiko ako sa isang iskinita,

nagkalat ang nakabuyangyang

na napkin pati ang mga sama ng loob

ng aso at pusa na ang kulay ay animo'y

may diarrhea. Kumalabit sa'kin ang inis.

Isa-isa kong binuklat ang mga gamit

na nakalagay sa sako matapos

ang mahabang suyuan at pakiusapan.

Room 3 ang pinili ko dahil mahiwaga,

na tulad sa kwebang ninanais dungawin.

Napapapikit na ko ng mata

nang naggatungan ng galit at insulto

ang kanina lang nagkakatuwaan.

Sa mundong hangin ang ingay,

alikabok lang ang katahimikan.

Kinaaayawan kong dumating ang araw ng kababaihan

ko. Maliban sa mabilis ang fluctuations ng mood,

mabilis din napupuno ang sampayan. Mahirap magtanggal

ng mantsa, higit lalo ng sinampay iba,

hindi basta-basta natatanggal ng kusot ang galit.

Isang umaga para akong nauntog sa nakita,

biglang sakit ang akin nadama,

pinugaran ng anay ang mga naisantabing akda.

Nagtapon ako ng panahon na iniwan nakabukas,

na tumiklop sa masalimuot na pagtatapos.

Mabuti pa itong mga insekto na nakikisilong,

pagkain lang ang hangganan ng problema.

Natutuldukan ang pamumuhay ng kasimplehan.

Makasariling pagnanasa ang gumuguhit ng linya

kaya humahaba ang walang katapusan paghahangad.

Tulad ng paghahangad kong muling humanap

ng ibang matitirhan. Ika nga, mas maayos

ang nililipatan. Natagpuan ko ang sarili

kong dinudugtong ang mga putol-putol

na pagpapasiya. Kumatok ka, natigil ang lahat.

Binitiwan ko ang ginagawa. Sa katagalan,

nabura na sa isip ko ang kalituhan.

Nawili akong pagmasdan ang mga paraan

ng pag-aalaga mo sa iyong mga kagamitan.

May prinsipyo ang bawat hakbang.

Mula sa pagkukusot hanggang sa pagsasampay,

sa pagliligpit ng higaan, sa pagsasalansan

ng mga gamit, pagtitiklop ng mga damit,

ang iyong salita, may haplos ng pag-iingat.

Minsan kong inaasam na iyo'y maging ari-arian.

Nakagiginhawa yata ang madaanan ng iyong kamay.

Mapalad ang unan na dinadantayan

ng iyong ulo at ang kumot

na yumayakap sa iyong katawan.

Nasa kanila ang karapatan bigyan ka ng katiwasayan.

Sa gitna ng ingay likha ng kalampugan

ng kaldero't pinggan, basagan ng bote't

sumbatan, palitan ng murahan sa katabing

kompyuteran, tunog pa lang ng iyong lakad

ay may dala ng kapayapaan.    

May sukat ang haba at lapad ng higaan, pintuan;

planado ang lugar na kanilang kinalalagyan.

Ang labas at loob na kagandahan ay hindi mabibilang,

higit pa ang halaga mo sa kinakahon na bagay,

nararapat ka sa pakikitungo na hustong pinapanday.

Ang nakasisilaw na ilaw mula sa marupok na poste

ng meralco na tumatagas sa bintana ng atin kwarto,

kung tumama sa iyong katawan ay nabibigyan

mo ng kakaibang kariktan. Sa iyong angkin kagandahan

ay nahuhubdan ng estetika ang isang obra maestra.

Totoong sa pinakapinong trabaho, may diperensiyang

nagtatago. Katulad ng bagong tayong bahay,

may uusbong at uusbong na sira. Parang tao rin

pagdating sa mga nagugustuhan, kapag may depekto

naghahanap ng remedyo. Naghahanap ng kapalit.

Malaki man o maliit, sapat nang matustusan ang kawalan.

Tulad ng kutsarang naligaw, hinahanap-hanap

dahil may ginagampanan ito sa iyong kakuntentuhan,

tulad ko na naglalakbay upang hanapin ang mga mumunting

kapilas sa akin pagkatao; iyo lamang makukumpleto.

*Ang unang pagbasa ng tula sa harap ng isang magandang dilag

Para sa'yo Dea

6-11-2013